رأی شماره 582 مورخ 2/12/1371
در مورد لزوم تقدیم دادخواست جهت مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم
ریاست محترم دیوان عالی کشور احتراماً به استحضار می‌رساند، آقای معاون اول محترم دادسرای عمومی تهران بشرح نامه 20.21460-71.7.8 بعنوان جناب آقای دادستان محترم‌کل کشور با ارسال دو فقره پرونده‌های کلاسه ج – 364.71 و ج – 19.71 اعلام داشته که از طرف شعب 140 و 150 دادگاههای کیفری یک تهران در‌موضوع واحد آراء مختلف صادر گردیده است و تقاضای طرح موضوع را در هیأت عمومی دیوان عالی کشور نموده و اینک بشرح آتی خلاصه جریان‌پرونده‌های مذکور را معروض می‌دارد. 1 – به حکایت پرونده کلاسه ج364.71. آقای سعادتی راننده خودروی تویوتای شماره 55549 نزاجا حسب‌نظر کاردان فنی بعلت عدم رعایت فاصله مناسب و بی‌احتیاطی مرتکب تصادف منجر به بروز خسارت به خودروی پیکان شماره 87742-ط گردیده و‌پرونده به استناد مواد 217 و 224 قانون اصلاح موادی از قانون آیین دادرسی کیفری به شعبه 192 دادگاه کیفری 2 تهران ارسال شده و دادگاه پس از‌تعیین میزان خسارت توسط کارشناس رسمی دادگستری با حضور طرفین تشکیل و اقدام به رسیدگی کرده و مستنداً به ماده 336 قانون مجازات اسلامی‌آقای سعادتی را با احراز تقصیر به پرداخت مبلغ 87500 تومان خسارت در حق شاکی ( بدون تقدیم دادخواست ضرر و زیان) و از لحاظ عدم رعایت‌نظامات دولتی به پرداخت سه هزار ریال جریمه محکوم و اضافه کرده اجرای احکام در صورت عدم پرداخت وجه خسارت طبق تقاضای شاکی وفق‌ماده 139 قانون تعزیرات اقدام نماید و محکوم علیه به لحاظ عجز از پرداخت خسارت زندانی شده و سپس اعتراض و تقاضای صدور حکم بر اعسار‌خود را نیز نموده است و با اعتراض وی شعبه 150 دادگاه کیفری یک تهران طبق دادنامه شماره 20-71.4.28 ضمن رد اعتراض دادنامه تجدید نظر‌خواسته را عیناً تأیید نموده است.
2 – به حکایت پرونده کلاسه ج19.71.: آقای خاکپور راننده تویوتا وانت به شماره 38775- نزاجا، به لحاظ عدم رعایت نظامات دولتی و بی‌احتیاطی‌در امر رانندگی مرتکب تصادف منجر به بروز خسارت به خودروهای شماره 87163 تهران و 22445 تهران گردیده و دادسرا پس از اخذ نظریه کارشناس‌رسمی دادگستری در مورد میزان خسارات وارده مستنداً به مواد 217 و 224 قانون اصلاح موادی از قانون آیین دادرسی کیفری پرونده را به شعبه 192کیفری 2 تهران ارسال داشته ضمناً یکی از شاکیان گذشت نموده و دادگاه با حضور شاکی دیگر و متهم تشکیل و اقدام به رسیدگی کرده و با احراز تقصیر‌متهم در ایراد خسارت مستنداً به ماده 336 قانون مجازات اسلامی نامبرده را به پرداخت مبلغ 220000 تومان بابت خسارت در حق شاکی و از لحاظ‌عدم رعایت نظامات دولتی به پرداخت سه هزار ریال جزای نقدی محکوم نموده و اضافه کرده اجرای احکام در صورت استنکاف راننده از پرداخت‌وجه خسارت طبق تقاضای شاکی وفق ماده 139 قانون تعزیرات اقدام نماید و با اعتراض محکوم علیه پرونده جهت تجدید نظر به شعبه 140 دادگاه‌کیفری یک تهران ارسال و دادگاه طبق دادنامه شماره 277-71.3.23 دادنامه را در خصوص محکومیت متهم به جزای نقدی تأیید و در مورد‌محکومیت به خسارت با توجه به عدم تقدیم دادخواست ضرر و زیان از طرف شاکی خلاف موازین دانسته ضمن نقض حکم شاکی را به دادگاه حقوقی‌هدایت نموده است و اینک با توجه به مراتب فوق به شرح زیر اظهارنظر می‌نماید. نظریه – بطوری که ملاحظه می‌فرمایید بین آراء صادره از شعب 140 و 150 کیفری یک تهران تهافت وجود دارد بدین توضیح که شعبه 140 دادگاه‌کیفری یک تهران محکومیت متهم را به پرداخت خسارت به لحاظ عدم تقدیم دادخواست ضرر و زیان از طرف شاکی برخلاف موازین دانسته و دادنامه‌بدوی را در این قسمت نقض نموده ولی شعبه 150 محکومیت به پرداخت خسارت در حق شاکی را بدون تقدیم دادخواست ضرر و زیان مطابق موازین‌دانسته و دادنامه بدوی را در این قسمت تأیید کرده است بنا به مراتب مستنداً به ماده 3 اضافه شده به قانون آیین دادرسی کیفری مصوب مردادماه 1337تقاضای طرح موضوع را در هیأت عمومی محترم دیوان عالی کشور به منظور ایجاد رویه واحد دارد.
معاون اول دادستان کل کشور – حسن فاخری
جلسه وحدت رویه
به تاریخ روز سه شنبه 1371.12.2 جلسه هیأت عمومی دیوان عالی کشور به ریاست حضرت آیت الله مرتضی مقتدایی رییس دیوان عالی کشور و با‌حضور جناب آقای مهدی ادیب رضوی نماینده دادستان محترم کل کشور و جنابان آقایان رؤسا و مستشاران شعب حقوقی و کیفری دیوان عالی کشور‌تشکیل گردید.پس از طرح موضوع و قرائت گزارش و بررسی اوراق پرونده و استماع عقیده جناب آقای مهدی ادیب رضوی نماینده دادستان محترم کل کشور مبنی بر”با توجه به اینکه ماده 336 قانون مجازات اسلامی تصریح دارد راننده مقصر در صورت ایجاد خسارت ضامن است. لذا با تشکیل پرونده و تقاضای‌مطالبه خسارت و احراز تقصیر، به نظر می‌رسد دادگاه، در مورد خسارت وارده بدون لزوم تقدیم دادخواست ضرر و زیان می‌تواند حکم مقتضی صادر‌نماید و در مواد دیگر این قانون نیز دادگاهها در موارد ضمان مکلف به صدور حکم شده‌اند، لذا رأی شعبه 150 دادگاه کیفری یک تهران تأیید می‌شود”مشاوره نموده و اکثریت بدین شرح رأی داده‌اند.
رأی شماره : 582-1371.12.2
رأی وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عالی کشور
مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم که طبق تبصره ماده 16 قانون تشکیل دادگاههای کیفری 1 و 2 و شعب دیوان عالی کشور مصوب 31 خرداد ماه 1368در دادگاه کیفری مطرح می‌شود عنوان دعوی حقوقی دارد، شروع رسیدگی به دعاوی حقوقی در دادگاههای دادگستری هم بصراحت ماده 70 قانون آیین‌دادرسی مدنی مستلزم دادن دادخواست با شرایط قانونی آن می‌باشد بنابراین رأی شعبه 140 دادگاه کیفری یک تهران که مطالبه ضرر و زیان ناشی از‌جرم را بدون دادن دادخواست نپذیرفته صحیح تشخیص می‌شود. این رأی بر طبق ماده 3 از مواد اضافه شده به قانون آیین دادرسی کیفری مصوب اول‌مردادماه 1337 برای دادگاهها در موارد مشابه لازم‌الاتباع است.
مدیر دفتر هیأت عمومی دیوان عالی کشور