عنوان: ضرورت تعیین تکلیف حقوق مالی زوجه در طلاق

پیام: هنگامی که زوجه به جهت تخلف زوج از شروط ضمن عقد، درخواست اعمال وکالت در طلاق می کند، تکلیف حقوق مالی باید در حکم دادگاه مشخص شود.

مستندات: ماده 29 قانون حمایت خانواده مصوب 1391

شماره دادنامه قطعی :
9309970908200303
تاریخ دادنامه قطعی :
1393/08/26
گروه رأی:
حقوقی

خلاصه جریان پرونده

به حکایت پرونده محاکماتی در تاریخ 2/10/91 خانم س.ذ.  فرجام خوانده به عنوان خواهان دادخواستی به طرفیت آقای ح.س. فرجام خواه به عنوان خوانده به خواسته تقاضای رسیدگی و صدور گواهی عدم امکان سازش (طلاق از ناحیه زوجه به لحاظ تحقق شروط ضمن العقد ) را تقدیم دادگستری قوچان نموده اند، به موجب عرض حال فوق اجمالاً اظهار کرده اند مطابق سند ازدواج با شماره ترتیب 24148 در مورّخ 12/2/87 با خوانده ازدواج نموده اند و حالیه پس از گذشت یک سال از دوران عقد به منزل مشترک خود رفته که از همان ابتدا همسرشان مرتباً وی را مورد ضرب و شتم قرار می داده که در مورّخ 25/6/90 ایشان ( زوج ) تعهد نموده که کار خویش را تکرار ننماید لذا بعد از چند مدت نسبت به وی ( زوجه ) و پدرشان معطوفاً به کلاسه 910119 کیفری ش 103 و کلاسه 910113 کیفری ش 102 اقدام به ضرب و شتم و فحاشی نموده اند. زوجه اقدام به طرح دعاوی جهیزیه و نفقه و مهریه نسبت به زوج نمود و محکوم شدند لیکن از پرداخت مهریه و نفقه ایشان امتناع نموده اند. همچنین وی گفته اند همسرشان ( زوج ) بزهکار می باشد که قبل از ازدواج و بعدازآن پرونده های کیفری متعددی در خصوص رابطه نامشروع و ضرب و شتم و فحاشی و غیره داشته اند متقاضی استعلام در این خصوص بوده و پیرامون رابطه نامشروع به پرونده کلاسه 910223 ک 102 که هم اکنون در حال رسیدگی است استناد جسته اند. 1- فتوکپی کارت ملّی زوجه 2- فتوکپی شناسنامه زوجه – 3- فتوکپی سند نکاحیه ازدواج فی مابین زوجین تنظیمی دفتر … ازدواج قوچان4- فتوکپی یک برگ تعهدنامه عادی 25/6/90 زوج که طی آن تعهد داده اگر بار دیگر س.ذ. را مورد ضرب و شتم قرار دهد حق طلاق با ایشان یعنی س.ز. می باشد – 5- فتوکپی رأی شماره 1830 – 7/12/90 شعبه اوّل دادگاه عمومی حقوقی قوچان متضمن محکومیت زوج به پرداخت مهریه زوجه شامل 514 عدد سکه بهار آزادی6- فتوکپی رأی شماره 329 – 23/3/90 شعبه چهارم دادگاه عمومی حقوقی قوچان متضمن محکومیت زوج به تحویل اثاثیه زوجه از اقلام 1 الی 72 ( استرداد جهیزیه ) 7- فتوکپی رأی شماره 633 – 16/6/91 شعبه 102 دادگاه عمومی جزایی قوچان متضمن محکومیت زوج به یک صد روز حبس تعلیقی بابت اتهام توهین نسبت به آقای غ.ذ ( پدر همسرش ) دبیر و کارمند دولت در حین انجام وظیفه و در حالت تدریس8- فتوکپی رأی شماره 640 – 24/5/91 شعبه 103 دادگاه عمومی جزایی قوچان متضمن محکومیت زوج به تحمل 20 ضربه شلاق بابت اهانت به شکات ( خانم س.ذ. و غیره ) و به پرداخت 000/800 ریال جزای نقدی بابت توهین به مأموریت در حین انجام وظیفه و به تحمل 6 ماه حبس در خصوص ورود به عنف و تحمل 6 ماه حبس بابت تخریب و به پرداخت 2 میلیون ریال جزای نقدی بابت اخلال در نظم عمومی و یک میلیون ریال جزای نقدی و به پرداخت دیه بابت صدمات وارده به خانم س.ذ. را پیوست دادخواست خود کرده اند. این دادخواست به شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی قوچان ارجاع و به کلاسه بایگانی 911488 ثبت و به دستور دادرس شعبه طرفین به دادرسی دعوت می گردند. در تاریخ 2/11/91 جلسه تشکیل ( مسامحتاً تاریخ 1/11/91 را در بالای صورت مجلس قید کرده اند) و از سوی خواهان ( زوجه ) شخصی به نام آقای ب.خ. با ارائه وکالت نامه و به وکالت از ناحیه مشارالیها در جلسه حضور یافته و زوجین هیچ کدام حاضر نبوده اند وکیل خواهان مطالب را به شرح دادخواست عنوان و اجمالاً اینکه دلایل عسر و حرج زوجه را تحقق شروط ضمن العقد سند ازدواج ازجمله بند 9 آن دانسته اند و در ادامه چگونگی روابط زوجین با یکدیگر و خانواده را تشریح و جزئیاتی از چگونگی تشکیل پرونده های کیفری موضوع دادنامه های پیوست دادخواست را توضیح داده و وضعیت پرونده رابطه نامشروع زوج با افراد دیگر را که منجر به محکومیت گردیده را بیان کرده و در پایان گفته موکله اش به لحاظ کراهتی که از زوج و عملکرد وی پیدا نمود مقدار 200 سکه از مسکوکات خویش را به زوج بذل می نماید تا در قبال طلاق از این وضعیت مشقت بار استخلاص یابد وموکله فاقد فرزند مشترک ومدخوله بها می باشد. دادگاه در پایان جلسه قرار ارجاع امر به داوری صادر و اعلام می نماید. آقای م.ل. با ارائه وکالت نامه در تاریخ 2/3/91 به وکالت از خوانده ( زوج ) مداخله و اعلام وکالت کرده اند. آقای غ.ذ. به عنوان داور زوجه در نظریه خویش با تشریح جزئیات پرونده های جزائی گفته با توجه به عملکردهای سوء و ناشایست زوج، مساعی وی به منظور اصلاح ذات البین به سرانجامی نرسیده زوجه ( دختر وی ) در عسر و حرج کامل قرار دارد و آقای ع.س. به عنوان داور زوج در نظریه خود گفته این دو زوج جوان دارای زندگی خوب حتی منزل در خیابان حافظ متعلق به زوج (فرزندش) بوده و کرایه حتی نمی دادند اما چون پدرخانم همسرش دارای فساد اخلاقی بوده و ایشان را با دو خانم گرفتند و … و فرزندش … کلیه جریانات را به مادر خانمش می گوید بین آن ها تلخ می شود و به عبارتی موفق به صلح و سازش نشده اند. دادرس دادگاه با دریافت نظریه داوران وضعیت پرونده های کیفری شعب 102 و 103 را استعلام می نماید. دفتر اجرای احکام کیفری دادسرای قوچان گواهی کرده اند: 1- در پرونده که به کلاسه 912309 / ج ثبت شده نامبرده (ح.س.) به جرم رابطه نامشروع به هفت میلیون ریال جریمه محکوم که واریز نموده است. 2- در پرونده که به کلاسه 912424 / ج ثبت شده نامبرده به جرم توهین به کارمند دولت به یک صد روز حبس محکوم که به مدت سه سال تعلیق می باشد. وکیل زوجه لایحه ای به دادگاه داده و مستدعی استعلامات دیگری راجع به دیگر پرونده کیفری زوج می شوند. دادگاه برای 5/4/92 جلسه رسیدگی دیگری تعیین و طرفین را دعوت کرده بوده اند. در آن روز جلسه با حضور شخص زوجه و در غیاب وکیل ایشان تشکیل می گردد و خوانده نیز شخصاً با تأخیر حضور یافته اند و وکیل زوجه (خواهان) لایحه ای فرستاده اند و مطالبی پیرامون وضعیت حق وحقوق مالی ناشی از رابطه زوجیت بیان کرده اند در این جلسه زوجه اظهار داشته مطالب به شرح دادخواست و اظهارات و لایحه وکیل ایشان بوده و اضافه کرده از مجموع مهریه اش 150 عدد آن را بذل نموده و مابقی را می خواهد و جهیزیه اش را گرفته اند و نفقه هم نمی خواهد و فرزند مشترک ندارند و دو سال و نیم است که از هم متارکه و جدا از هم زندگی می کنند. خوانده (زوج) پس از مرقوم شدن اظهارات زوجه در دادگاه حضور یافته و اظهار کرده وی حاضر به طلاق نیست و حرف دیگری ندارد. دادگاه دستور می دهد وضعیت پرونده کیفری موردادعای وکیل زوجه نیز استعلام گردد، مدیر دفتر اجرای احکام کیفری طی پاسخ شماره کلاسه 912907 مورّخ 11/4/92 اعلام داشته محکوم علیه ح.س. به جرم ورود به عنف و تخریب و اخلال در نظم عمومی و توهین مجموعاً به شش ماه و دو روز حبس و سه میلیون ریال جزای نقدی و شصت ضربه شلاق محکوم که نامبرده در مورّخ 5/4/92 جهت محکومیت های صادره به زندان مرکزی قوچان معرفی و در حال تحمل کیفر می باشد. (علی الظاهر اشتباهاً) دادرس دادگاه مجدداً قرار ارجاع امر به داوری صادر و مقدماتی هم در این خصوص معمول می گردد لیکن در زیر نامه دفتر مرقوم شده نظریه داوری ارائه نموده اند. دادرس دادگاه در وقت فوق العاده پرونده را تحت نظر قرارداده و با اعلام ختم دادرسی رأی شماره 973 – 27/7/92 صادر می نماید. به موجب رأی موصوف دادگاه با توجه به محتویات پرونده و مندرجات اوراق آن دادخواست تقدیمی و تصویر مصدق سند رسمی ازدواج به شماره 24148 صادره دفتر ازدواج … قوچان رابطه زوجیت دائم بین طرفین را محرز دانسته و حسب دادنامه های قطعی کیفری به شماره 1216 – 2/9/92 شعبه دوّم دادگاه تجدیدنظر استان خراسان رضوی و زوج دارای سابقه کیفری مبتنی به اتهام ایراد ضرب وجرح عمدی نسبت به زوجه و نیز رابطه نامشروع و اخلال در نظم عمومی می باشد و داوران زوجین نیز علیرغم سعی و تلاش معموله جهت سازش فی مابین طرفین توفیق نیافته اند با احراز تحقق شرط ضمن عقد نکاح ( بند 2 و 9 اشتباهاً بند 2 را بند 3 تایپ کرده اند) و اینکه زوج با حضور در جلسه دادرسی دفاع موجهی در مقابل ادّعای خواهان به عمل نیاورده لذا دعوی خواهان را وارد دانسته و با استناد به مواد 10 و 219 و 220 و 1119 قانون مدنی و ماده 24 قانون حمایت خانواده گواهی عدم امکان سازش فی مابین طرفین صادر و اعلام و به زوجه اجازه می دهد تا به یکی از دفاتر رسمی طلاق مراجعه و با تعیین نوع طلاق و حق توکیل به غیر خود را مطلقه نماید و یادآوری نموده اند زوجه مدخوله بها بوده و زوجین فاقد فرزند مشترک بوده و زوجه حقوق شرعی و قانونی دیگری ندارد و باردار نمی باشد. بعدازصدور رأی در تاریخ 4/8/92 دادرس شعبه زوجه را در خصوص تست حاملگی به پزشکی قانونی معرفی و آن اداره طی پاسخ شماره 92/581/2610/1 – 5/8/92 منفی بودن نتیجه را اعلام کرده اند. رأی صادره در تاریخ 25/9/92 به وکیل زوج ابلاغ و در تاریخ 28/10/92 آقای م.ل. بدون ارائه وکالت نامه در این مرحله به وکالت از زوج (آقای ح.س.) و با ابطال و الصاق تمبر مالیاتی مربوطه دادخواستی به طرفیت خانم س.ذ. داده و از رأی موصوف فرجام خواهی نموده اند. نامبرده در عرض حالی که پیوست دادخواست کرده اند پس از ذکر مطالبی در مذمت طلاق و نکوهش آن از حیث مبانی شرعی و دینی و اجتماعی راجع به موکل خود گفته در مورد شرایط طلاق در مورد موکلش اگرچه موارد عنوان شده از شرایط حق طلاق زوجه می باشد اما حسب مدت زمان زندگی مشترک زوجه با موکل ( زوج ) مشخص است زوجه هیچ اعتراضی و ایرادی به اتهامات همسرش نداشته زیرا بر هم زدن نظم یکی از اتهامات موکل بوده به لحاظ اینکه ایشان مربی کشتی بوده در حین مسابقات لیگ یک کشتی کشور اتفاق افتاده. در خصوص رابطه نامشروع هم که زمان اتفاق این موضوع رابطه اعتراضی به این امر نداشته و راجع به اتهام ایراد ضرب وجرح که تمامی این مشکلات و این خواسته به دلیل همین به وجود آمده که به خاطر دخالت پدر و مادر زوجه در زندگی مشترک موکل و زوجه بوده و جرقه آتش این اختلاف توسط آن ها زده شده و کم کم اساس و بنیان یک زندگی مشترک را در حال خاکستر شدنی می باشد. وکیل فرجام خواه ادّعا نموده فی الواقع زن و شوهر باهم مشکلی ندارند. ایشان اجمالاً گفته وی به عینه دیده که موکلش همواره همسرش را درحالی که پدر و مادر ایشان نبوده اند با خنده و خیلی صمیمی شروع به گفتگو نموده مثل یک زن و شوهر صمیمی از دادگاه خارج شده اند و خواستار تشکیل جلسه ای سازشی شده اند و گفته اند این دفاع وی نه از برای اعتراض به حکم دادگاه بدوی و ایراد به رأی می باشد بلکه جهت اعتراض به یک فصل و بریدن یک رشته زندگی مشترک است و مدعی است دادگاه بدوی وقت مناسب برای صلح و سازش نگذاشته اند. دفتر دادگاه بدوی با دریافت دادخواست اقدام به ارسال نسخه ثانی برای وکیل فرجام خوانده کرده اند و شخصی بنام آقای ب.خ. با ارائه وکالت نامه به وکالت از زوجه (فرجام خوانده) پاسخ فرجام خواهی داده اند. ایشان نیز در لایحه پیوستی اجمالاً گفته با عنایت به ایراد ضرب وجرح های متعدد زوج علیه زوجه که تعدادی گواهی های پزشکی قانونی آن در پرونده تقدیم شده و عنایتاً به تعهدنامه زوج که با دست خط خویش متعهد گردیده دیگر همسرش را مورد ضرب و شتم قرار ندهد و در صورت تکرار حق طلاق با زوجه باشد که متأسفانه متعدد تکرار گردیده است. ایشان به تشریح پرونده کیفری شعبه 103 جزایی پرداخته که دادنامه محکومیت زوج در آن شعبه صادر و شعبه تجدیدنظر آن را تأیید کرده و همچنین وضعیت پرونده شعبه 102 جزایی را توضیح و اشاره به حبس تعلیقی صادره آن پرونده کرده و چگونگی پرونده رابطه نامشروع زوج به اتفاق خانم ها س.الف. و س.س. را بیان کرده و اینکه شعبه اوّل دادگاه ها عمومی حقوقی قوچان در پرونده کلاسه 901758 با بررسی عملکرد زوج صراحتاً اعلام کرده در خصوص تمکین در امنیت زوجه در منزل زوج مواجه با خطر جدی قرار گرفته است را تشریح کرده اند و گفته موکله اش برای خلاص از این وضعیت مشقت بار یک صد و پنجاه سکه مهریه اش را در قبال طلاق به زوج بذل کرده اند و توضیح داده کراهت زوجه از زوج بسیار شدید است درخواست وکیل فرجام خواه برای جلسه مصالحه را مثمر ثمر ندانسته اند. دادخواست فرجامی به همراه پرونده محاکماتی به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع و به کلاسه 930003 ثبت و حسب الارجاع رئیس محترم شعبه گزارش پرونده به نحو فوق توسط این جانب حضرتی به عنوان عضو ممیز تهیه که دادخواست فرجامی و لوایح و مدارک طرفین هم زمان با مشورت موردمطالعه قرار خواهد گرفت.
هیأت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

فرجام خواهی آقای م.ل. به وکالت از فرجام خواه (آقای ح.س.) به طرفیت فرجام خوانده (خانم س.ذ.) با وکالت آقای ب.خ. نسبت به دادنامه شماره 973 مورّخ 22/7/92 صادره از شعبه اوّل دادگاه عمومی حقوقی قوچان که به موجب آن با احراز تحقق شرط ضمن عقد نکاح ( بندهای 2 و 9 که مسامحتاً بند 2 را بند 3 تایپ کرده اند ) با استناد به مواد 10 و 219 و 220 و 1119 قانون مدنی و ماده 24 قانون حمایت خانواده منجر به صدور گواهی عدم امکان سازش فی مابین طرفین گردیده می باشد. بنا به مندرجات پرونده و مواردیکه اعلام می گردد آن را وارد دانسته و رأی صادره را به کیفیتی که صادر و نگارش گردیده شایسته و درخور ابرام ندانسته و واجد منقصت می داند زیرا: الف – آنچه به عنوان خواسته از سوی زوجه ( فرجام خوانده ) مطرح شده فی الواقع و همانا تقاضای صدور حکم به احراز شرایط اعمال وکالت در طلاق بر اساس بندهای مربوطه خاصه بند 9 از قسمت ب شرایط ضمن عقد مندرج در سند نکاحی های که به امضاء زوجین رسیده بوده که زوجه و متعاقب ایشان وکیل نامبرده برای احراز تحقق موضوع بند 9 و اینکه زوج دارای سوء رفتار و یا سوء معاشرت بوده تاحدیکه ادامه زندگی برای زوجه غیرقابل تحمل شده به پرونده های: 1- با کلاسه بایگانی 910119 مربوط به دادنامه شماره 640 مورّخ 24/5/91 صادره شعبه 103 دادگاه عمومی جزایی قوچان که طی رأی شماره 1216 – 2/9/91 شعبه دوّم دادگاه تجدیدنظر استان خراسان رضوی با اصلاحاتی مورد تأیید قرار گرفته. 2- با کلاسه 910113 منتهی به دادنامه شماره 633 مورّخ 16/6/91 صادره از شعبه 102 دادگاه عمومی جزایی قوچان دارای مجازات تعلیقی با پرونده اجرایی به کلاسه ج / 912424 تمسک جسته اند و برای احراز سایر بندهای شرایط عقدنامه که به تشخیص دادگاه بدوی با بند 2 منطبق گردیده یعنی اینکه زوج دارای محکومیتی قطعی در اثر ارتکاب جرم و اجرا هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر بوده که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد علاوه بر استناد به همان پرونده های مارالذکر و قبلی همچنین به پرونده دیگری با موضوع اتهامی داشتن رابطه نامشروع زوج با افراد مؤنث که به کلاسه 910223 در شعبه 102 دادگاه عمومی جزایی قوچان رسیدگی و منجر به صدور دادنامه شده و به دلالت گواهی دفتر واحد اجرای احکام کیفری با پرونده اجرایی به کلاسه 912309 نیز تمسک گردیده اند. از آنجائی که زوجه با ارائه یک برگ دست نوشته عادی 25/6/90 به عنوان تعهدنامه زوج مدعی و اعلام داشته اند موارد مطروحه در پرونده مربوط به بعد از تاریخ نوشته و تعهدنامه فوق الذکر بوده و متقابلاً زوج و وکیل ایشان خلاف این امر را پذیرفته و بیان کرده اند علیرغم وجود موارد و مراتب قبلی که زوجه به آن استناد کرده اند ایشان ( زوجه ) مطلب را پذیرفته و حاضر به ادامه زندگی گردیدند و فقط مداخله والدین زوجه در امور زندگی زناشویی را علت اصلی و سبب جدا بودن و متارکه اخیر دانسته اند و به عبارتی منکر وقوع جرائمی برای بعد از تعهدنامه شده اند. اکتفا نمودن دادگاه به ظاهر و سیاق دادنامه های صادره فقط راجع به دو فقره از سه فقره پرونده های استنادی و ملاحظه گزارش نارسا و ناقص ارسالی از دفتر واحد اجرای احکام کیفری برای احراز تحقق هریک از بندها و موارد فوق کافی و وافی نبوده است اقتضاء و ایجاب می نمود تا دادگاه رسیدگی کننده هریک از سه فقره پرونده های استنادی را مطالبه و مورد ملاحظه قرارداده و جزئیات آن را به نحویکه بتوان از آن ها در احراز یا عدم احراز بندهای شروط ضمن العقد مورداستفاده قرارداد منعکس و صورت مجلس مربوطه را تنظیم و در آتی بنا به مستدلات و استنباطاتی که دادگاه از آن ها نموده در انشاء رأی مورد لحاظ قرار دهند. ب- هر آنچه برای احراز واقع امر و شرایط اعمال وکالت در طلاق مستلزم تحقیق باشد انجام و واقعیت امر روشن فرمایند. ج- زوجه و متعاقباً وکیل ایشان به شرح لوایح تقدیمی و صورت مجلس تنظیمی در پرونده اجمالاً عنوان کرده اند از مهریه نامبرده که 514 عدد سکه تمام بهار بوده حاضرند 150 عدد آن را در قبال طلاق به زوج بذل کنند و مابقی را خواسته اند و فقط اظهار گردیده راجع به سایر موارد ادعایی ندارد لیکن در متن رأی صادره دادگاه بدوی بدون آنکه اشاره ای پیرامون مهریه کرده باشند چنین مرقوم کرده اند زوجه حقوق شرعی و قانونی دیگری ندارد، از آنجایی که مطابق ماده 29 قانون حمایت خانواده محکمه مکلف بوده تکلیف حقوق ناشی از رابطه زوجیت از قبیل مهریه و …. را به نحوی که ابهامی در آن نباشد روشن کند درحالی که از مرقوم فوق چنین مطلبی مستفاد نمی گردد بدین منظور اقتضاء ضرورت تشکیل یک جلسه رسیدگی برای استماع اظهارات طرفین وجود دارد تا تکلیف حقوق ناشی از رابطه زوجیت مصرح و مشخص گردد و اینکه زوجه تمامی مهریه اش را بذل کرده یا خیر و در صورت انعقاد بذل قبول مبذول به چه صورت و کیفیت توسط چه کسی می باشد و در صورت انشاء بذل فداء دقیقاً چه چیزی بذل نموده و بلافاصله قبول مبذول از ناحیه کدام یک از افراد ذیصلاح ( زوج یا زوجه بر اساس وکالت نامه مأخوذه یا حاکم و … ) و همچنین در نظر گرفتن وضعیت زوجه از حیث انجام آزمایش های مربوط به حاملگی و مدّ نظر قراردادن مراتب فوق نوع طلاق را بر اساس مبانی قانونی و شرعی تعیین و مآلاً رأی خود را به نحویکه فاقد هرگونه ابهامات باشد با استناد به مواد قانونی مرتبط با موضوع و رعایت بندهای مربوطه انشاء و صادر و اعلام فرمایند. با وصف مراتب رأی فرجام خواسته را که بدون رعایت موارد فوق التوصیف صادر گردیده واجد منقصت تشخیص و بر اساس مقررات بند الف ذیل ماده 401 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی ضمن نقض رأی فرجام خواسته پرونده را برای رسیدگی مجدد به دادگاه صادرکننده آن ارجاع می نماید.
رئیس شعبه 22 دیوان عالی کشور- عضومعاون
جنتی- حضرتی