رأی شماره ۶۱۲ مورخ ۱۸/۱۰/۱۳۷۵
در مورد آراء صادره از اداره تحقیق اوقاف و امور خیریه کرمانشاه و صلاحیت رسیدگی به دعوت
حضرت آیت ا… محمدی گیلانی ریاست محترم دیوان عالی کشور با عرض سلام و تحیت احتراما”: آقای رییس شعبه دوم محاکم عمومی تویسرکان طی شرحی به پیوست تصویر آراء صادره از شعب ۱۹ و ۳۰ دیوانعالی کشور اعلام داشته در‌مورد اعتراض به آراء صادره از اداره تحقیق اوقاف و امور خیریه کرمانشاه و درخصوص صلاحیت رسیدگی به دعوی مذکور ازطرف شعب دیوان عالی‌کشور آراء متهافت صادر گردیده است بدین جهت تقاضای طرح موضوع در هیأت عمومی دیوان عالی کشور به منظور ایجاد رویه واحد شده است‌بنابمراتب بشرح آتی با ملاحظه پرونده‌های مربوطه جریان موارد مذکور معروض میشود.
۱ـ طبق محتویات پرونده کلاسه ۸۲۷.۷۴ مدنی شعبه ششم دادگاه عمومی کرمانشاه آقای علی مومنی دادخواستی بطرفیت اداره اوقاف استان کرمانشاه‌بخواسته اعتراض و تقاضای حل اختلاف نسبت به رأی شماره ۱۲۳ ـ ۷۳.۵.۹ صادره از اداره تحقیق اوقاف کرمانشاه در پرونده ۴۱۱ـ ۷۳ درخصوص‌موقوفه حاجی حسنعلی بیک به دادگاه عمومی کرمانشاه تقدیم و خواستار صدور حکم به نفع خود گردیده است و شعبه مذکور بشرح قرار شماره ۱۲۳۱ـ ۷۳.۷.۲۷ مستندا” به ماده ۲۳ قانون آئین دادرسی مدنی و اینکه رقبات موقوفه در شهرستان تویسرکان واقع شده قرار عدم صلاحیت خود را به اعتبار‌صلاحیت دادگاه عمومی تویسرکان صادر و پرونده را به مرجع مذکور ارسال داشته که به شعبه دوم ارجاع و این دادگاه نیز به موجب قرار شماره ۴۴۲ ـ۷۳ و با این استدلال که چون موضوع دادخواست اعتراض بنظریه واحد تحقیق سازمان اوقاف کرمانشاه بوده نه دعوی درخصوص مال غیر منقول‌موضوع از مصادیق ماده ۲۳ قانون آئین دادرسی مدنی نیست رسیدگی به اعتراض را در صلاحیت دادگاه عمومی کرمانشاه دانسته است که با تحقق‌اختلاف پرونده جهت حل اختلاف بدیوانعالی کشور ارسال و به شعبه ۱۹ ارجاع و شعبه مذکور به موجب دادنامه شماره ۱۹.۷۴.۵۵ ـ ۷۴.۲.۲۵ چنین‌رأی داده است . بسمه تعالی: باتوجه به محتویات پرونده و خواسته که حق ارتزاق و قرار گرفتن خواهان در عداد موقوف علیهم است قرار ۴۴۲ ـ ۷۲ صادره از ناحیه‌دادگاه تویسر کان تأیید و با اعلام صلاحیت دادگاه عمومی کرمانشاه حل اختلاف میشود.
۲ـ طبق محتویات پرونده ۲۷۸ ـ ۷۴ شعبه دوم دادگاه عمومی تویسرکان، آقای متولی موقوفه مرحوم حسنعلی بیک با تعیین وکیل دادخواستی بطرفیت‌بانومومنی بخواسته اعتراض به نظریه ۱۷۹ ـ ۷۲.۶.۱۱ صادره از اداره تحقیق اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاه تقدیم دادگاه عمومی کرمانشاه نموده‌و تقاضای صدور حکم بر ابطال نظریه فوق را نموده است و بالاخره دادگاه مذکور مستندا” به ماده ۲۳ قانون آیین دادرسی مدنی قرار عدم صلاحیت خود‌را به اعتبار صلاحیت دادگاه مدنی خاص شهرستان تویسرکان صادر و پرونده را به مرجع مذکور ارسال و دادگاه عمومی تویسرکان نیز به موجب قرار‌شماره ۱۷۴ ـ ۷۳.۱۰.۱۲ با این استدلال که دعوی مطروحه مربوط به عین موقوفه و حقوق مربوط به آن نبوده و رسیدگی بنظریه‌های هیأت تحقیق‌اوقاف و امور خیریه کرمانشاه در صلاحیت محاکم عمومی همان شهرستان میباشد قرار عدم صلاحیت خود را با اعتبار صلاحیت رسیدگی محاکم‌عمومی کرمانشاه صادر و با تحقق اختلاف پرونده بدیوانعالی کشور جهت حل اختلاف ارسال گردیده است و شعبه ۳۰ دیوان کشور نیز بموجب دادنامه‌شماره ۳۰.۱۰۰۲ ـ ۷۳.۱۲.۱۳ چنین رأی داده است. قطع نظر از صلاحیت اداره تحقیق اوقاف کرمانشاه در رسیدگی به موضوع اصولا” چون دعوی‌مربوط به موقوفه است که در حوزه قضائی شهرستان تویسرکان قرار دارد علیهذا با تأیید نظریه دادگاه عمومی کرمانشاه ادامه رسیدگی بدادگاه مدنی‌خاص تویسرکان محول میشود و بدینوسیله حل اختلاف میگردد. بنابه مراتب بشرح ذیل اظهار نظر میشود: نظریه: همانطور که ملاحظه میفرمائید در مورد صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده بدعوی اعتراض به نظریه صادره از اداره تحقیق اوقاف استان کرمانشاه ازطرف شعب دیوانعالی کشور و در استنباط از ماده ۲۳ قانون آیین دادرسی مدنی آراء متهافتی صادر گردیده بدین توضیح که شعبه ۳۰ دیوانعالی کشور باتوجه به اینکه دعوی مربوط به موقوفه است که در تویسرکان واقع شده است مستندا” به ماده ۲۳ قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه عمومی تویسرکان را‌صالح به رسیدگی دانسته در حالی که شعبه ۱۹ دیوان مزبور برعکس و با این استدلال که چون موضوع دعوی قرار گرفتن خواهان در عداد موقوف‌علیهم است نه درخصوص مال غیر منقول و در واقع اقامه دعوی علیه اداره اوقاف نیز میباشد موضوع را از مصادیق ماده ۲۳ قانون آیین دادرسی مدنی‌خارج و دادگاه عمومی کرمانشاه را صالح به رسیدگی تشخیص داده‌اند بنابه مراتب فوق تقاضا دارد مستندا” به ماده واحده مربوط به وحدت رویه قضائی‌مصوب تیر ماه ۱۳۲۸ موضوع را در هیأت عمومی محترم دیوانعالی کشور جهت اتخاذ رویه مطرح فرمایند.
معاون اول دادستان کل کشورـ حسن فاخری
جلسه وحدت رویه
بتاریخ روز سه‌شنبه: ۱۳۷۵.۱۰.۱۸ جلسه هیأت عمومی دیوانعالی کشور به ریاست حضرت آیت ا… محمد محمدی گیلانی رییس دیوانعالی کشور و با‌حضور جناب آقای مهدی ادیب رضوی نماینده دادستان محترم کل کشور و جنابان آقایان رؤسا و مستشاران شعب کیفری و حقوقی دیوانعالی کشور‌تشکیل گردید. پس از طرح موضوع و قرائت گزارش و بررسی اوراق پرونده و استماع عقیده جناب آقای مهدی ادیب رضوی نماینده دادستان محترم کل کشور مبنی بر: برابر سوابق امر در پرونده‌های مطروحه به نظریه اداره تحقیق اوقاف کرمانشاه اعتراض شده است ولی چون ملک موقوفه در حوزه قضائی شهرستان‌تویسرکان قرارداد و ماده ۲۳ قانون آیین دادرسی مدنی تصریح دارد دعاوی راجع به اموال غیر منقول و سایر حقوق راجعه به آن بایستی در دادگاهی‌اقامه شود که مال غیر منقول در حوزه آن واقع شده است و دعاوی مطروحه نیز در رابطه با حقوق مربوط به ملک مورد وقف میباشد. علیهذا دادگاه‌تویسرکان صالح به رسیدگی بوده و رأی شعبه سی ام دیوان عالی کشور موجه به نظر میرسد و معتقد به تأیید آن میباشم.» مشاوره نموده و اکثریت بدین‌شرح رأی داده‌اند.
رأی شماره: ۶۱۲ ـ ۱۳۷۵.۱۰.۱۸
رأی وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عالی کشور
بموجب ماده ۱۶ آیین نامه قانونی کیفیت تحقیق در شعب تحقیق سازمان حج و اوقاف مصوب ۶۵.۹.۳۰ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه و همچنین‌اشخاص ذینفع که آراء هیات تحقیق را بضرر خود تشخیص میدهند میتوانند در دادگاههای دادگستری اقامه دعوی نمایند و چنین دعوائی که بطرفیت‌متولی موقوفه و یا ادارات اوقاف و یا اشخاص، طرح میگردد تابع قواعد عمومی راجع به دعاوی حقوقی است و ملازمه با محل استقرار شعب تحقیق‌صادر کننده رأی ندارد و چون موقوفات مربوط به دعاوی مطروحه در حوزه قضائی تویسرکان واقع اند رسیدگی به آن در صلاحیت محاکم همان محل‌است لذا رأی شعبه سی ام دیوان عالی کشور که با این نظر مطابقت دارد بنظر اکثریت اعضاء هیأت عمومی دیوان عالی کشور صحیح تشخیص و مورد تأیید میباشد این رأی باستناد ماده واحده قانون مربوط به وحدت رویه قضائی مصوب تیرماه ۱۳۲۸ برای شعب دیوان عالی کشور و دادگاهها در موارد مشابه لازم اتباع است.